ԻՐԱՎԱՍՈՒԲՅԵԿՏՈՒԹՅՈՒՆԸ ՈՐՊԵՍ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ (ՎԵՐԱՑԱԿԱՆ) ԻՐԱՎԱԿԱՆ ՀՆԱՐԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆ

• Published in: State and Law Vol. 98; no. 1; pp. 13 - 22
• Main Author: Լեյլոյան, Հասմիկ
• Format: Journal Article
• Language: Armenian
• Published: 10.05.2024
• ISSN: 1829-023X; 2738-2508; 2738-2508
• DOI: 10.46991/SL/2023.98.013

The philosophical-legal concepts of "legal possibility" and "legal reality" manifest themselves in specific ways in the existing structures of the functioning of one of the key categories of the general theory of law — legal personality, as well as in its components of legal capacity and legal capacity to act. In the process of identifying these manifestations and analyzing various types of legal possibilities, especially general (abstract) legal possibility, the author places the philosophical-legal category of "possibility" at the core of the concept of "legal personality". From this perspective, separately are considered legal capacity and legal capacity to act as general (abstract) legal possibilities, subjective rights as real legal possibilities, as well as the relationship between these categories is analyzed, highlighting their main differences and the necessity of differentiation. The author also draws special attention to the question of legal capacity (or legal personality) as a general (abstract) legal possibility of legal entities that are subjects of the law. According to the conclusion presented in the article, the analysis of legal personality as a general (abstract) legal possibility has important methodological significance, as it examines and identifies the legal prerequisites that enable a deep understanding of the structure of the effective realization of law and legislation, which is particularly important for lawmaking activities and law implementation practice. «Իրավական հնարավորություն» և «իրավական իրականություն» իրավափիլիսոփայական հասկացությունները իրենց առանձնահատուկ դրսևորումներն են ստանում իրավունքի ընդհանուր տեսության համար առանցքային հանդիսացող «իրավասուբյեկտություն» ու իր բաղկացուցիչ հանդիսացող «իրավագործունակություն» և «իրավունակություն» կատեգորիաների գործող կառուցակարգերում: Տվյալ դրսևորումների բացահայտման և նշված կառուցակարգերում իրավական հնարավորության առանձին տեսակների, մասնավորապես ընդհանուր (վերացական) իրավական հնարավորության, վերլուծության ընթացքում, հեղինակը «իրավասուբյեկտություն» հասկացության հիմքում դնում է «հնարավորություն» իրավափիլիսոփայական կատեգորիան: Այս մոտեցման տեսանկյունից, առանձին - առանձին դիտարկվում են իրավունակությունը և իրավագործունակությունը, որպես ընդհանուր (վերացական) իրավական հնարավորություններ, սուբյեկտիվ իրավունքերը, որպես իրական իրավական հնարավորություններ, ինչպես նաև վերլուծվում են նշված կատեգորիաների փոխհարաբերության առումները, հիմնական տարբերությունները և տարբերակման անհրաժեշտությունը: Հեղինակը նաև հատուկ անդրադարձ է կատարում իրավունքի սուբյեկտ հանդիսացող իրավաբանական անձանց իրավունակության (կամ իրավասուբյեկտության)՝ որպես ընդհանուր (վերացական) իրավական հնարավորության հիմնահարցին: Հոդվածում ներկայացված եզրակացության համաձայն, իրավասուբյեկտության՝ որպես ընդհանուր (վերացական) իրավական հնարավորության դիտարկումը և վերլուծությունը ունի մեթոդաբանական կարևոր նշանակություն, քանի որ վերլուծության ընթացքում դիտարկվում և վեր են հանվում այն իրավական նախադրյալները, որոնց շնորհիվ հնարավոր է դառնում խորապես ըմբռնել իրավունքի և օրենքի արդյունավետ կենսագործման կառուցակարգերը, ինչը հատկապես կարևոր է իրավաստեղծագուրծության և իրավակիրառ պրակտիկայում: Философско-правовые понятия «правовая возможность» и «правовая действительность» получают свои особые проявления в существующих структурах функционирования одной из ключевых категорий общей теории права — правосубъектности, а также в ее составляющих категорий правоспособности и праводееспособности. В ходе выявления данных проявлений и анализа отдельных видов правовых возможности, в частности, общей (абстрактной) правовой возможности, автор ставит в основе понятия «правосубъектность» философско-правовую категорию «возможность». С точки зрения данного подхода отдельно рассматриваются правоспособность и дееспособность как общие (абстрактные) правовые возможности, субъективные права как реальные правовые возможности, а также анализируются соотношение между указанными категориями, основные их различия и необходимость их дифференциации. Автор также отдельно обращает внимание на вопрос о правоспособности (или правосубъектности) как общей (абстрактной) правовой возможности юридических лиц, являющихся субъектами права. Согласно представленному в статье заключению, анализ правосубъектности как общей (абстрактной) правовой возможности имеет важное методологическое значение, поскольку в ходе анализа рассматриваются и выделяются правовые предпосылки, благодаря которым становится возможным глубокое понимание структуры эффективной реализации права и закона, что особенно важно для правотворчества и правоприменительной практике.